1. Triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ có liên quan tới bệnh đậu mùa vốn đã được xóa sổ vào năm 1980. Bệnh đậu mùa khỉ khó lây hơn, triệu chứng nhẹ hơn và tỷ lệ tử vong thấp hơn so với đậu mùa.

Bệnh thường kéo dài từ 2-4 tuần và các triệu chứng có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể từ 5-21 ngày sau khi nhiễm virus.

Các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ lúc khởi phát thường là sốt, nhức đầu, đau cơ, đau lưng, ớn lạnh, kiệt sức và sưng hạch bạch huyết.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) , triệu chứng điển hình về sau mới giúp các bác sĩ phân biệt bệnh đậu khỉ với thủy đậu hay đậu mùa.

Một khi đã bị sốt, biểu hiện lâm sàng điển hình của bệnh đậu mùa khỉ là nổi phát ban mẩn ngứa từ 1-3 ngày sau đó, thường bắt đầu nổi mụn mủ trên mặt và sau đó lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

Số lượng mụn mủ nước có thể từ xuất hiện từ một vài nốt cho tới hàng nghìn nốt.

Những nốt mụn mủ này sẽ "chín" lên rồi vỡ ra rất xấu xí. Ban đầu mụn nổi lên từ nốt phẳng nhỏ xíu rồi trở thành mụn nước (bên trong mụn chứa đầy dịch), rồi trở thành mụn mủ (bên trong nốt chứa đầy mủ) và cuối cùng đóng vảy trước khi biến mất.

2. Tại sao lại gọi là đậu mùa khỉ?

Virus đậu mùa khỉ thuộc chi Orthopoxvirus trong họ virus Poxviridae. Virus đậu mùa khỉ lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1958 khi 2 ổ dịch giống với đậu mùa xảy ra ở khỉ trong phòng thí nghiệm nghiên cứu. Do đó, tên gọi đậu mùa khỉ của căn bệnh cũng bắt nguồn từ đó.
 

Nhưng khỉ có thể không phải là tác nhân gây ra bùng phát dịch, và nguồn lây tự nhiên tới nay vẫn chưa biết rõ, mặc dù Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết có khả năng loài vật gặm nhấm rất có thể là nguồn lây nhất.

"Ở châu Phi, bằng chứng về nhiễm virus đậu mùa khỉ tìm thấy ở nhiều loài vật bao gồm sóc đu dây (rope squirrels), sóc sống trên cây (tree squirrels), chuột gambian (Gambian poached rats), chuột sóc (dormice), các loài khỉ khác nhau.", WHO cho biết.

3. Bệnh đậu mùa khỉ thường điển hình ở đâu?

Bệnh đậu mùa khỉ trên người chủ yếu gây ra các ổ dịch ở khu vực rừng mưa nhiệt đới Trung và Tây Phi và thường không gặp ở châu Âu.

CHDC Congo là nước đầu tiên ghi nhận ca mắc bệnh đậu mùa khỉ trên người vào năm 1970.

Theo CDC Mỹ, ổ dịch đậu mùa khỉ đầu tiên được ghi nhận bên ngoài châu Phi có liên quan tới nhập khẩu động vật có vú bị nhiễm virus này vào Mỹ vào năm 2003.

Gần đây hơn, vào năm 2018 và 2019, hai du khách từ Anh quốc, 1 từ Israel và 1 từ Singapore, tất cả đều có tiền sử đi lại tới Nigeria, chẩn đoán mắc đậu mùa khỉ sau một ổ dịch lớn ở đó, theo CDC châu Âu.

4. Bạn có thể nhiễm virus đậu mùa khỉ như thế nào?

Bạn có thể nhiễm virus do vết cắn hay vết cào xước từ động vật nhiễm đậu mùa khỉ, do ăn thịt sống, tiếp xúc với người nhiễm virus hoặc chạm vào ga trải giường hay quần áo nhiễm virus.

Virus thâm nhập vào cơ thể qua tổn thương da, đường thở và niêm mạc (mắt, mũi hoặc miệng).
 

Lây truyền từ người sang người được cho là chủ yếu qua giọt bắn lớn đường hô hấp, nhìn chung là các giọt bắn này khó có thể văng xa vài m, so vậy để có thể lây được đòi hỏi phải tiếp xúc trực tiếp khá lâu.

Một số chuyên gia bình luận về ổ dịch ở Anh quốc gần đây cho rằng còn quá sớm để kết luận đậu mùa khỉ lan truyền qua đường tình dục, dù đó có thể là một khả năng.

"Các ca gần đây gợi ý một khả năng lây truyền tiềm năng", Neil Mabbott - chuyên gia tại Đại học Edinburgh, cho biết thêm các virus liên quan từng được biết tới lây qua đường tình dục.

Keith Neal, chuyên gia bệnh truyền nhiễm tại Đại học Nottingham, cho biết lây truyền có thể không xảy ra trong hoạt động tình dục mà chỉ là "sự tiếp xúc gần gắn với hoạt động tình dục".

CDC Mỹ trong một tuyên bố nhấn mạnh "bất cứ ai, dù cho là xu hướng tình dục như thế nào, cũng có thể lây truyền bệnh đậu mùa khỉ thông qua tiếp xúc với dịch tiết cơ thể, vết loét đậu mùa khỉ, và đồ vật dùng chung (như quần áo và ga gối) bị nhiễm virus."

5. Có nên lo lắng về bệnh đậu mùa khỉ?

Các bệnh nhân mắc đậu mùa khỉ ở Anh đã nhiễm virus tại Tây Phi, được các quan chức y tế cho biết khá nhẹ so với ở ổ dịch Tây Phi và có tỷ lệ tử vong chỉ khoảng 1%.

Mặc dầu triệu chứng nhẹ hơn đậu mùa, bệnh đậu mùa khỉ được biết tới đã gây ra tỷ lệ tới 10% tử vong ở bệnh nhân nhiễm ổ dịch tại lòng chảo Congo, so với tỷ lệ 30% tử vong do đậu mùa, theo dữ liệu của WHO.

Tỷ lệ tử vong cao hơn ở trẻ em và thiếu niên, và những người có hệ miễn dịch suy giảm có nguy cơ bị bệnh nặng.

Mắc đậu mùa khỉ khi mang thai cũng dẫn tới biến chứng, truyền từ mẹ sang thai nhi, hoặc thai chết lưu, WHO cảnh báo.

"Các ca đậu mùa khỉ nhẹ có thể không phát hiện ra và tiềm ẩn nguy cơ lây từ người sang người", theo WHO.

6. Điều trị và phòng ngừa đậu mùa khỉ

Đậu mùa khỉ thường là sẽ tự khỏi theo cách của nó, nhưng một loại thuốc chống virus đường uống có tên là Tecovirimat đã được Liên minh châu Âu (EU) phê chuẩn đầu năm nay để điều trị bệnh đậu mùa (smallpox), bệnh đậu mùa khỉ (monkeypox) và cowpox. Nó có thể hạn chế sự lây lan của virus cũng như ngăn bệnh nặng.

Tiêm vaccine phòng bệnh đậu mùa được cho là có hiệu quả trong việc ngăn ngừa đậu mùa khỉ. Nhưng do bệnh đậu mùa đã được xóa sổ từ hơn 40 năm trước, dân số trẻ "không còn hưởng lợi nhờ chương trình tiêm chủng vaccine ngừa đậu mùa trước đây", theo WHO, do thời gian trôi qua đã quá lâu.

Một loại vaccine mới do Bavarian Nordic phát triển nhằm phòng ngừa cả đậu mùa lẫn đậu mùa khỉ đã được phê chuẩn ở EU, Mỹ và Canada, nhưng chưa được lưu hành rộng rãi.

Ngoài ra, CDC cho biết việc sát khuẩn nhà cửa cũng góp phần tiêu diệt virus đậu mùa khỉ.